پیش گفتار آثارو مظاهر استقلال وکیل و کانون وکلای دادگستری ، احراز شرایط و صلاحیت و نظارت بر چگونگی انجام وظایف و مسؤولیت های حرفه ای ناشی از دفاع از حقوق اشخاص و حمایت های قانونی از خدمات فردی اجتماعی وکلای دادگستری در جوامع گوناگون است . بررسی این نهاد عدل و انصاف ،در نظام های حقوقی مختلف از جمله حقوق فرانسه و ایران مستلزم رعایت مواردی به شرح زیر است .
در این پژوهش با توجه به استقلال وکیل کانون های وکلای دادگستری د رایران و در حقوق فرانسه که به علت تشابه در مبانی و اهداف وضع مشابهی در لزوم تأمین عدالت و انصاف در روابط اجتماعی وجود دارد، ابتدا به تعریف وکیل ، به عنوان دارنده ی یک شغل مهم و کابردی ،در امر حل و فصل دعاوی و سپس به نقش کانون های وکلادر پیشگیری از تعدیات و آسیب های ناشی از انجام وظایف وکلامی پردازیم .
یکم – تعریف وکیل و لزوم استقلال کانون وکلای دادگستری :وکیل، عبارت است شخص حقیقی وابسته به تشکیلات قضایی کشور که در قالب شغلی آزاد و مستقل ،مأموریت اصلی وی مشاوره و راهنمایی دادن به مراجعان است و این که با بیان مطالب دفاعی (شفاهی و حضوری) و تقدیم نوشته های ( لوایح کتبی) خویش، موکین را در برابر مراجع قضایی یاری دهد. وکلا عضوی از کانون وکلای دادگستری هستند و تابع ضوابط قانونی و مقرارت کانون مزبور می باشند .
دوم – استقلال کانون وکلای دادگستری با همکاری مقامات
وکلا عضوی از کانون وکلای دادگستری هستند و تابع ضوابط قانونی و مقرارت کانون مزبور می باشند .
قضایی در جهت کشف حقیقت و پیشگیری از اشتباهات قضایی لایحه ی قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب ۵/۱۲/۱۳۳۳ مجلس شورای ملی به صراحت در ماده یک خود می گوید :« کانون وکلای دادگستری مؤسسه ای است مستقل و دارای شخصیت حقوقی که در مقردادگاه استان ، تشکیل می شود ». در ضمن نقاطی که کم تر از شصت نفر به شغل وکالت اشتغال داشته باشند ، وکلای آن حوزه ، تابع مقررات و نظامات کانون وکلای مرکز خواهند بود. در واقع استقلال وکلا تضمینی است در جهت فصل خصومت و حل و فصل عادلانه و منصفانه ی دعاوی حقوقی، کیفری و اداری بر پایه ی حق عدالت خواهی و نفرت از ظلم و ستم احتمالی دولت ها و قدرتمندان علیه مرتکبان جرایم و محکومان مالی و اداری و غیره.
سوم – موقعیت شغلی و حقوق و اختیارات وکیل : ۱- صرف نظر از آزادی انجام وکالت در امور، توسط هر شخص مورد اعتماد و اطمینان موکل، از دیدگاه فقهی ، وکالت در دادگستری ، به موجب قانون، توسط وکلای کانون دادگستری و نیز توسط وکلای مرکز مشاوران حقوقی و وکلای قوه قضائیه انجام می شود . وکیل حق دارد علاوه بر شرکت در مراجع قضایی ،شورای حل اختلاف دادسراها و دادگاه های مختلف ، به نمایندگی از سوی موکل ، مبادرت به دادن نظرات مشورتی یا مشاوره در امور حقوقی یا دعاوی وبه هم نزدیک ساختن نظرات طرفین اختلاف کرده و قراردادهای لازم را تنظیم کند .
۲- حضور و دفاع وکیل در دعاوی قضایی یا اداری خاص که تابع قواعد و قوانین ویژه است ، مانند انجام امور گمرگی برای واردات و صادرات کالا ویا گرفتن پروانه ومجوز از شهرداری برای ساختمان سازی و غیره .
۳- مشاوره و توصیه و نظرات شفاهی و کتبی دادن به مراجعه کننده درباره ی یک عقد یا قرارداد حقوقی یا قضایی یا برای جلوگیری از یک مشکل ویا یک تعارض در آینده ی نزدیک یا دور ، اما در عین حال، وکیل دارای حق
کانون وکلای دادگستری مؤسسه ای است مستقل و دارای شخصیت حقوقی که در مقردادگاه استان ، تشکیل می شود
انحصاری مشاوره نیست .
۴- فعالیت قضایی: وکیل ، یکی از طرفین دعوی را یاری می دهد . یعنی به نفع موکل خویش ، طرح دعوی می کند و موکل خود را دردفاع ، کمک می کند . یاری رساندن و کمک وکیل به موکلین ، با ارایه ی توضیحات شفاهی یا کتبی ( لایحه) ، در برابر دادگاه است .
۵- اقدامات نیابتی وکیل : وکیل ، می تواند در مراجع عمومی و تشکیلات اداری به نفع موکل خود ، اقدام کند . در همین حال ، وکیل برای مشاوره دادن و تنظیم مصالحه نامه و اسناد عادی و قولنامه ، اجاره نامه و شرکت نامه و قراردادهای بازرگانی و ثبت علایم و اختراعات و ثبت شرکت های تجاری نیز دارای صلاحیت است .
انجام امر وکالت ممکن است منفرداً ویا مشترکاً – مجتمعاً انجام شود. تقبل وکالت اعم از انفرادی یا مشترک ، مجوز اشتغال وکیل به انجام وظیفه ی وکالت است اما او ممکن است از مشاوره ی حقوقدانان یا دیگر وکلای دادگستری و یا نظریات کارشناسان فنی و قانونی و حقوقی نیز برخوردار شود .
۶- وکیل از مصونیت و آزادی در بیان مطالب شفاهی و حضوری در دفاع از موکل خود در مراجع قضایی و هم چنین در لوایح کتبی دفاعیه تقدیمی ، بدون آن که منتهی به ارتکاب جرایمی مانند توهین ، افترا یا نشر اکاذیب شود ، برخوردار است . استناد به اصول و مبانی علمی ، فقهی و قوانین مصوب ، پشتوانه ی احترام به حاکمیت قانون و رعایت انصاف و عدالت ، در تصمیمات قضایی است .
چهارم – شرایط اشتغال به شغل وکالت :برای ثبت نام د ر کانون وکلا، بایستی متقاضی برای گذراندن دوره کار آموزی و ادای سوگند پذیرفته شده باشد.
۱- پذیرش متقاضی تا ادای سوگند : شرایط پذیرش مزبور عبارتند از :
الف- تابعیت ایرانی .
ب- صلاحیت تحصیلی : متقاضی وکیل شدن، باید حداقل دارای دانشنامه ی دوره ی کارشناسی رشته ی حقوق باشد . قانوناً سوابق قضایی و مشاوره نیز مجوز وکالت باشد .
ت – توانایی اجرای واقعی شغل
وکیل برای مشاوره دادن و تنظیم مصالحه نامه و اسناد عادی و قولنامه ، اجاره نامه و شرکت نامه و قراردادهای بازرگانی و ثبت علایم و اختراعات و ثبت شرکت های تجاری نیز دارای صلاحیت است .
وکالت : متقاضی وکالت ، باید امکان و توانایی واقعی برای انجام وظایف خود را داشته و قابل دسترسی باشد .
ث – منع داشتن شغل دیگر مغایر با وکالت : انجام شغل وکالت با اجرای هر شغل دیگری که زیان آور به استقلال و آزادی وکیل شود ، ممنوع است . اشتغال به شغل تجارت و استخدام در برابر حقوق کارمندی ، به استثنای اشتغال به شغل آموزشی ، ممنوع است .
۲- ادای سوگند توسط وکیل : با گذراندن موفق امتحانات و دوره ی کارآموزی ، متن سوگند در حقوق فرانسه ، حاکی از این است که: «من به عنوان وکیل ، سوگند یاد می کنم که به دفاع و مشاوره با شایستگی ،وجدان ،استقلال و انسانیت مبادرت می نمایم.»(۱)
۳- وکالت اجباری در مراجع قضایی،توسط وکیل به نیابت از موکلین خود انجام می شود ولی در امور غیر قضایی ،وکیل به قائم مقامی موکل،اقدام می کندو تصمیمات وی برای موکل و دیگران ،دارای آثار حقوقی و قانونی است .
پنجم – حقوق وکیل در اجرای وظایف خود : ۱- حفظ اسرار شغلی : وکیل ، از وابستگان قضایی تلقی می شود و ممنوع از انتشار اسرار موکل خود است . برابر ماده ی (۶۴۸)قانون مجازات اسلامی ، پزشکان و جراحان و ماماها و دارو فروشان و همه ی کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود ( مانند وکلا)،محرم اسرار می شوند، هرگاه در غیر از موارد قانونی ،اسرار مردم را افشا کنند به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و با به یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی ،محکوم می شوند.
۲- رویه ی قضایی فرانسه درباره ی افشای سر، تصریح کرده است که اصالت بیان وقایع ، به وجدان وکیل بستگی دارد تا برای احقاق حق موکل خود ، به افشا و انتشار کدام یک از مستنداتی که از آن آگاهی یافته است ،مبادرت نماید تا ضمن حفظ حقوق موکل ،مفاد تصمیمات قضایی ،به کشف حقیقت و اجرای عدالت ، منتهی شود.(۲)
همچنین مکاتبات انجام شده میان یک وکیلو موکل وی ، مورد حمایت بدون قید و شرط لزوم حفظ اسرار شغلی مطلق ، قرار می گیرد و نمی تواند ضبط شود یا توسط اشخاص دیگر ،مورد سوءاستفاده و مستند قرار گیرند.
به علاوه ، نامه های فرستاده شده و دریافتی ،میان وکلا محرمانه انگاشته می شوند مگر این که به عنوان یک دلیل، حاکی از موافقت نامه های قطعی میان طرفین دعوی در مرجع قضایی ،مورد حکم قرار گرفته باشد.
وکیل از مصونیت و آزادی در بیان مطالب شفاهی و حضوری در دفاع از موکل خود در مراجع قضایی و هم چنین در لوایح کتبی دفاعیه تقدیمی ، بدون آن که منتهی به ارتکاب جرایمی مانند توهین ، افترا یا نشر اکاذیب شود ، برخوردار است .
این قبیل سازش های محرمانه ،ممکن است به حقوق یکی از طرفین دعوی زیان وارد سازند . برای بررسی بیشتر ،به مواد (۲۸) به بعد قانون وکالت مصوب ۲۵ بهمن ماه ۱۳۱۵ خورشیدی با اصلاحات بعدی،مراجعه کنید .
۳- ممنوعیت هتک حرمت دفاتر وکالت ، به اندازه ای است که نباید در محل مزبور ،هیچ جرمی ارتکاب یابد ودر آن دفتر، اشیاو اسنادی که از نظر تحصیل دلیل وقوع جرم ،مورد نظر مقامات قضایی باشد ،نباید وجود داشته باشد.بدین لحاظ ،تفتیش و ضبط آثار ودلایل وقوع جرم ، در نزد وکلا باید در ارتباط با عنصر مادی جرم باشد . به طوری که ماده ( ۵۵۴) قانون مجازات اسلامی ،درباره پنهای کردن ادله ی جرم می گوید :«هر کس ( از جمله وکیل) از وقوع جرمی مطلع شده و باری خلاصی مجرم از محاکمه و محکومیت مساعدت کند از قبیل این که برای او منزل تهیه کند یا ادله جرم را مخفی نماید یا برای تبرئه مجرم ادله جعلی ابراز کند حسب مورد به یک تاسه سال حبس محکوم خواهد شد ».
۴- حمایت قانونی از اختصاص عنوان «وکیل» و هم چنین شغل وکالت به وی : دخالت غیر مجاز درامر وکالت ، جرم است . ماده ی ۵۵ قانون وکالت مصوب ۱۳۱۵می گوید « وکلای معلق و اشخاص ممنوع الوکاله وبه طور کلی هر شخصی که دارای پروانه وکالت نباشد از هر گونه تظاهر و مداخله در عمل وکالت ممنوع است،اعم از این که عناوین تدلیس، از قبیل مشاور حقوقی و غیره اختیار کند یا این که به وسیله شرکت و سایر عقود یا عضویت در مؤسسات ،خود را اصیل دعوی قلمداد نماید . متخلف از یک الی شش ماه به حبس جنحه ای محکوم خواهد شد.»
ششم – تکالیف و مسئولیت های وکلا: در برابر حقوق وکلا،که ناشی از گذراندن موفق دوره های تحصیلی و علمی و کارآموزی ودرنهایت صدور مجوز اشتغال به این شغل شریف توسط کانون های وکالت مستقل ،با احراز شرایط لازم است ، تکالیف و وظایفی هم ضمن قرارداد وکالت ،برای وکلا در قالب مشاوره و دفاع در مراجع قضایی و یا نمایندگی از سوی اشخاص، اعم از حقیقی و حقوقی، برای انجام امور خدماتی مطرح است .
۱- وظایف وکلا در برابر موکلین خود : حرفه ی وکالت ، در نظام های مختلف اجتماعی ، از مظاهر و علایم ونشانه های بدیهی تمدن و فرهنگ جامعه است .
بدین ترتیب ،هم شخص وکیل، مکلف به رعایت آداب و اخلاق حرفه ای و انجام وظیفه و اجرای تعهداست و هم مراجعه کنندگان و موکل ها باید مراتب احترام و ارج گذاری و پرداخت هزینه ها را نسبت به وکلا که از نخبگان جامعه هستند
وکیل ،باید در برابر همگان وبه ویژه موکل ،قضات و نهادهای وابسته به تشکیلات قضایی از قبیل کارشناسان رسمی، پزشکان قانونی و غیره مستقل باقی بماند و از اعمال نفوذ خودداری نموده ودرجهت کشف حقیقت و عدل و انصاف اقدام کند .
،رعایت کنند.
۲- انجام تعهدات وکیل: وکیلی که به انجام موضوع وکالت متعهد شده است، ملزم به بررسی و پیگیری پرونده موکل و شرکت در جلسه های دادرسی و دفاع از منافع موکل خویش ، می باشد . مقتضی است وکیل ، در جریان رسیدگی به پرونده ، در مراحل مختلف رسیدگی بوده و تا گرفتن نتیجه به نفع موکل خویش ،تلاش و کوشش کند . به علاوه، وکیل باید نظر خود را درباره ی استفاده از امکان و اقتضای تجدید نظر خواهی به موکل بدهد .وکیل باید مأموریت خود را شخصاً ویا بامشارکت و همکاری (منفرداً مشترکاً مجتعاً )انجام دهد .
غیبت وکیل ،در جلسه ی طرح شکوائیه ،می تواند موجب مسؤولیت حرفه ای وکیل شود .
۳- ممنوعیت وکیل از هر گونه رفتار خلاف شأن حرفه ی وکالت ، به نحوی که احترام و قداست حرفه ی وکالت رابه مخاطره اندازد.
به علاوه ،وکیل نباید اقدام به دادن مشاوره ویا جمع آوری مستندات حتی به نفع موکل در اماکن عمومی کند . با وجود ضرورت آگاهی دادن به مردم، اظهار نظر باید همراه با رعایت احترام و حفظ شأن و حیثیت اشخاص مرتبط با پرونده باشد .
۴- وکیل ، نباید جز در موارد استثنایی به محل اقامت موکل خود مراجعه کند .
۵- تبلیغ شخصی ،برای وکیل ممنوع است .
۶- وکیل ،باید در برابر همگان وبه ویژه موکل ،قضات و نهادهای وابسته به تشکیلات قضایی از قبیل کارشناسان رسمی، پزشکان قانونی و غیره مستقل باقی بماند و از اعمال نقوذ خودداری نموده ودرجهت کشف حقیقت و عدل و انصاف اقدام کند .
نتیجه گیری و پیشنهاد ها: با توجه به مطالب بیان شده ،استقلال وکیل ، به لحاظ اجرای عدالت و انصاف و حاکمیت قانون ،درهمه ی دعاوی اشخاص ، اعم از حقیقی یا حقوقی ( از جمله له یا علیه دولت ) و هم چنین ، حفظ استقلال کانون وکلا، امری ضروری است و پیشنهاد می شود مرکز امور مشاوران حقوقی و وکلای قوه قضاییه با کانون وکلای دادگستری ،به طور قانونی ادغام شوند تا استقلال وکلا حفظ شود .
پانویس ها :
۱- ۲-۶۷.Guide juridique DALLOZ,Avocat,P))
۲-۴-۶۷.Guide juridique DALLOZ,Avocat,P))
فهرست منابع :
۱- گلدوزیان ، ایرج – حقوق جزای اختصاصی، انتشارات دانشگاه تهران ،چاپ هفدهم ،۱۳۹۰
۲- گلدوزان ،ایرج، محشای قانون مجازات اسلامی، انتشارات مجد، چاپ چهاردهم،۱۳۹۰.
۳- قانون وکالت مصوب ۱۳۱۵ خورشیدی .
۴- قانون استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب ۱۳۳۳ خورشیدی مجلس شورای ملی .
۵- قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ خورشیدی .
۶- Guide juridique DALLOZ,Avocat,
منبع : نشریه مدرسه حقوق/شماره 78
آراء نویسندگان ، لزوماً دیدگاه " کانون وکلای دادگستری اصفهان " نیست.
