به گزارش روابط عمومی کانون وکلای دادگستری استان اصفهان، نشست مجازی بررسی ریشه ها و علل خشکی زنده رود و پیامدهای بر آمده از آن با رویکرد واکاوی راهکارهای احیای زنده رود با میزبانی و فراخوان کمیسیون حقوق بشر کانون وکلای دادگستری اصفهان برگزار گردید.

در آغاز وکیل محمدرضا منوچهری ، به نمایندگی از کمیسیون حقوق بشر کانون وکلای دادگستری استان اصفهان ، با ابراز سپاس از مهمانان و همراهان ارجمند در این وبینار ، اشاره به این نکته داشتند که هریک از ما یادمان های نیک از دیروز زاینده رود داریم و امروزش را با حسرت دیروز می نگریم و باور نداریم .اینک بزرگ ترین و پر آب ترین رودخانه فلات مرکزی ایران که  هجدهمین  اثر طبیعی جای گرفته در فهرست میراث طبیعی ایران است ،زنده نیست .وی افزون کرد که می دانیم که کهن سرزمینمان در اقلیم خشک جای گرفته است ولی این اقلیم خشک ویژه ی امروز نیست.
پرسش اینجاست که آیا به راستی با اندیشه ها و الگوهای پیشین می توانیم گذاری از این چگونگی داشته باشیم ؟ یا بی نگرشی به اندیشه ها و الگوهای گذشته است که اینک به این جا رسیده ایم.
به دنباله ایشان به این نکته اشاره نمود که امروز با خشک با خشک شدن زاینده رود محیط زیست دچار دگرگونی و نا به هنجاری گردیده است .
کشاورزان ما گلایه های درستی دارند . گذران زندگیشان به جاری بودن این رودخانه وابستگی دارد .
از تالاب گاو خونی نشانی نیست  و خطر بروز ریزگرد ها حتا برای استان های همسایه وجود دارد.
پرندگان مهاجر را در اقلیم محیط زیستی خودمان نداریم .
فرونشست زمین نیز  از پیامدهای ناخوشایند این خشکی زاینده رود که آمارها بسیار نگران کننده است .
آثار باستانی که امانتی است در دست ما ،در خطر است  .
کانون وکلا ، دیرینه ترین نهاد مدنی مستقل  در این کهن سرزمین است  و همواره در پایش حقوق مردم در کنار مردم بوده است و اینک در پاسداشت حق بشری داشتن محیط زیست سالم و زندگی بهینه و سالم به بررسی ریشه ها و علل خشکی زنده رود و پیامدهای بر آمده از آن با رویکرد واکاوی راهکارهای احیای زنده رود با بهره مندی از دیدگاه و اندیشه های مهمانان گرامی خواهیم پرداخت.
جناب آقای مهندس اسلامی مدیر کل سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان سخن خود را با زمینه هشدار فرو نشست در استان اصفهان آغاز نمودند . ایشان با نشان دادن عکس های بی شماری که از بخش های گوناگون استان اصفهان و شهر اصفهان آماده سازی نموده بودند به بازگویی هشدار فرو نشست زمین که دراثر خشکی بستر زاینده رود و تهی شدن آبخوان ها پیدایش و گسترش یافته است اشاره نمود و افزون کرد ؛ گستره ی این فرو نشست در آثار و ابنیه ی باستانی اصفهان نیز اینک دیده می شود. وی اشاره نمود که در ایران 1 درصد جمعیت و مساحت  دنیا را داریم در جایی که  میزان مخاطرات 6 درصد  است و مهمترین این مخاطره فرونشست زمین می باشد که غیر قابل برگشت است چراکه دیگر مخاطرات قابل باز سازی است و در فرونشست این امکان باز سازی وجود ندارد درزلزله ، سیلاب ودیگر مخاطرات امکان باز سازی وجود دارد  ولی وقتی مرگ اب خوان روی دهد و فضای بین خاک از بین رود به هیچ عنوان این فضا احیا نخواهد شد.
فرو نشست ادغام ابهای شور و شیرین را دردشت  کاشان در پی  داشته است  و باعث جابه جایی آبراه های های ما شده است . این فرو نشست در جاهای بسیاری آسیب به ریل های راه آهن و جاده ها شده است که منجر به سانحه های رانندگی شده است . اینک  با شکاف های بسیاری در دشت کاشان ، مهیار و ... روبه رو هستیم. وی مهمترین عامل فرونشت را برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی بر شمرد.
در سال 1395 بخشهایی از مهیار شمالی و جنوبی ، بخش های کوچک از اصفهان و گلپایگان و کاشان درگیر فرو نشست بوده است. میانگین فرو نشست دراستان اصفهان در سال 95 بین 5 تا 6 سانتی متر بوده است و رتبه دهم را در ایران داشته است و استان همدان در زمینه فرونشست رتبه ی اول بوده است.35 دشت در اصفهان داریم که دربسیاری از این دشتها ممنوعه بحرانی است که نباید از آب خوان برداشت گردد.  دشت بر خوار، اصفهان ، مهیار جنوبی ، دشت اردستان ، کاشان ، بادرود و گلپایگان در این دسته جای می گیرند.
وی اشاره کرد بزرگترین ترک فرونشت در منطقه ی طاهر آباد  کاشان می باشد. در منطقه ی مهیار ترک های طولی بسیار بزرگی را شاهد هستیم و حتا دکل های  برق  فشار قوی نیز در تاثیر این فرو نشست هستند .
دشت اصفهان برخوار در بین دشت های اصفهان ، بیشینه میزان فرونشست را داشته است. بیشینه نرخ فرونشست بر اساس بر آوردهای زمین شناسی در سال 95 و 96  95 میلی متر بوده است. سال 97 و 98  این فرو نشست 10 سانتی متر است.
دشت اصفهان و برخوار مهم ترین دشت اصفهان  است چرا که جمعیت دو و نیم میلیونی در این دشت ساکن هستند . 6000 ابنیه و آثار تاریخی در این دشت وجود دارد .سه فرودگاه است ،پالایشگاه است و ... .کدام دشت ما این چنین ویژگی هایی را دارند ؟ کدامین دشت  سی و سه پل و نقش جهان دارد؟ پس این دشت برای ما خیلی مهم می باشد.
زلزله را باور داشته ایم ولی هنوز فاجعه ی فرو نشست را باور نداریم.کانون فرونشست از اصفهان بر اساس نقشه های جی پی اس از شمال به سمت جنوب اصفهان در حال حرکت می باشد.
جناب آقای دکتر جعفری زند با اشاره به این که درود می فرستند بر کسانی که دل نگرانی زاینده رود را دارند و دل نگرانی این شهر باستانی را دارند سخنان خود را آغاز نمودند.
وی این گونه ادامه داد که در برخی جاها می شنویم که رودخانه ی زاینده رود رودخانه ای فصلی بوده است.این سخن نا به جایی است . چنانچه به تاریخ و جغرافیای خاورمیانه نو تمدن های رود خانه ای نگاهی اندازیم ، می بینیم که از زمان خلقت بشر ، انسان ها در کنار رودخانه ها ساکن شده اند مثل رودخانه ی نیل که تمدن مصر شکل گرفت  ، یا بین النهرین که زادگاه  تمدن سومر و اکد بوده است یا در ایران  خوزستان در  کنار رود کرخه  شکل گرفت که پشتوانه تمدنی ما همین هاست . زاینده رود نیز نقش شگرف در راستای شکل گیری تمدن در فلات مرکزی ایران دارد.بنابراین در بررسی های باستان شناسی به این نگرش رسیدیم که در واقع در افق بشریت جایگاهی ویژه ای دارد که به دلیل رودخانه زاینده رود بوده است . از سرچشمه ی زاینده رود تا تالاب گاوخونی ما رویکردهایی را داریم از وجود انسان . کاوشهای تاریخی نشان می دهد که از حدود 60 هزار سال پیش در کنار این رودخانه انسان زندگی می کرده است .ما در منطقه کفران و منطقه ی شرق اصفهان ، نشان داده می شود در دوره عیلام نشان مدنیت در این بخش ها وجود داشته است .
در کف همین خیابان چهارباغ آثار پیش از تاریخ بدست آورده ایم . در منطقه ی آتشگاه و گورتان نیز این چنین است.
زاینده رود کم آبی داشت . طغیان داشت .شاردن اشاره داشته است در زمان فراوانی ، آب چهارباغ را فرا می گرفته است.
مردم اصفهان دهه ی 40 و 50 را فراموش نکرده اند که آب زاینده رود خیابان کمال اسماعیل کنونی را فرا می گرفت و البته کم آبی هم داشت ولی شریان آن هیچ گاه قطع نشد .
در حاشیه ی زاینده رود در تمام تاریخ حیات ادامه داشته است .آن چه در طول جنگهای بنیان کن اصفهان را زنده نگاه داشته است به همین دلیل زاینده رود بوده است .در تمام طول تاریخ آثار و ابنیه ی باستانی را می بینیم که همه به دلیل این بوده که زاینده رود همواره در اصفهان جاری بوده است. پس تفکر فصلی بودن بنا به جستارهای تاریخی نا به جا بوده است .
شرق اصفهان در تمام دوران تاریخ انبار غله ی اصفهان و ایران بوده است در شرق مساجد بزرگ جامع داریم . مثل مسجد جامع کاج ، مسجد گار ، مسجد دشتی و مسجد برسیان . همه ی این مساجد نشان دهنده این است که در طول تاریخ زاینده رود جریان داشته و کشاورزی رونق داشته است  مردم در کنار این رودخانه زندگی می کرده اند.
چرا در طول تاریخ می خوانیم که اردشیر بابکان آب زاینده رود را تقسیم کرد؟  چرا در زمان شاه تهماسب تومار نوشته شد؟ چرا تونل هایی در زمان شاه تهماسب و شاه عباش در کوهرنگ ایجاد شد؟
دلیل آن بوده است که پایتخت به اصفهان آمد . جمعیت زیاد شد و مهندسین ان زمان به دلیل ان که آب به همه جای ایران برسد ، این آب را تقسیم نمودند تا حتا به پایین دست نیز آب برسد . اینک ما این ها را نادیده می گیریم و در زمان کنونی آب این رودخانه بدون اندیشه ای درست تقسیم می گردد.خشکی زاینده رود بر آمده از نداشتن مدیریت درست می باشد.
اصفهان بیشترین مناره ها را دارد که نشان دهنده تاریخ دیرین این شهر است که هزاران سال سرپا بوده است . ولی اینک مناره ساربان روز به روز به کجی اش افزون می گردد و نشست کرده است.  اگر این مناره 48 متری سقوط کند چه فاجعه ای پیش خواهد آمد ؟ چند سال است که هشدار داده می شود درباره ی پل های اصفهان . نا کار آمدی مدیریت میراث فرهنگی نیز افزون بر خشکی زاینده رود در معرض تخریب قرار گرفتن این آثار تاریخی  را به دنبال داشته است .
سالیان سال مادی ها از تمام کوچه و برزن  اصفهان گذر می کرد که سابقه ی کهن داشته و آب های زیر زمینی را تغذیه می کرده . پس آگاهی نسبت به خاک این دشت از کهن وجود داشته است .
مدیریت روی آب زاینده رود بسیاری از مشکلات را بر طرف خواهد کرد . در زمان صفویه نیز می دانستند که شهر های هم جوار نیز نیاز به آب دارد ولی می دانستند آب زاینده رود کفاف نمی دهد .
احداث کارخانه ها ، جمعیت در این سالیان زیاد شده است که همه ی این ها در ریشه ی خشکی زاینده رود می گنجد .
هشدار می دهم اگر زاینده رود بمیرد اصفهان خواهد مرد . ایشان در پایان تاکید کرد همواره زاینده رود کم آب بوده است و طغیان داشته است ولی هیچ گاه بی آب نشده است . اینک باید از کارشناسان داخلی و حتا بهره مندی از دیگر کارشناسان خارجی بهره مندی شایسته داشته باشیم و تجربیات گذشته را نیز باید نگرش در خور داشته باشیم . ایشان اشاره داشتند که همه جای ایران سرای من است و اگر امروز رویکرد زاینده رود است به دلیل بحران امروز زاینده رود است .
 نگرش این است چرا در زمان های پر بارشی از این بارش ها بهره مندی شایسته ای برای چنین روزهای کم بارشی نداریم؟ از تجربه ی دیگر کشور ها بهره مند شویم .
به دنباله جناب آقای دکتر نادی عضو هیات علمی دانشگاه و عضو اصلی کارگروه فرو نشست زمین در اصفهان سخنان خود را با بازگویی و شناسایی سنگ بستر آغاز نمودند و افزون نمودند که ورودی اصفهان ما با دو دشت آبخوان نجف آباد فلاورجان و اصفهان برخوار را  داریم که در بخشی اشتراک دارند .وی مساحت آبخوان اصفهان بر خوار را 1600 کیلومتر مربع بر آورد نمود و سالیان سال این آب ذخیره شده تا امانت دست ما رسیده است وی با ابرام بر دیدگاه دکتر جعفری درباره فصلی نبودن زاینده رود افزود که با مطالعات که ما انجام داده ایم زاینده رود رودخانه دایمی بوده است .ما شن را تا منطقه فدک و زینبیه داریم که نشان دهنده ی خروشان بودن رودخانه ی زاینده رود است .
3600 چاه داریم .وقتی سطح آب را در سطح چاه پایین ببریم ساختمان ها به سمت چاه می چرخند یا ترک می خورند .در دامنه و فریدن در سال 1395 نیز 400 ساختمان دچار آسیب دیدگی بر آثر فرو نشست گردید. وقتی یک قسمت از ساختمان دچار ترک خوردگی می گردد تاسیسات آن ساختمان نیز آسیب می بینند .
بر اساس آگاهی ژیو فیزیک مقطعی را بدست آوردیم که در بخشی سنگ و بخشی آبرفت می باشد.سال 1350 آب سطح زمین بوده و بر اساس برداشت این سطح آب به 100 متر زیرزمین رسیده است . در دامنه  چهار پنجم آب خوان تمام شده بود تا سال 1395 .
درهمین سال گزارش هایی از عاشق آباد در زمینه آسیب دیدگی ساختمان ها رسید .بررسی هایی که انجام دادیم دیدیم که تمامی ساختمان ها به سمت چاهی چرخش داشته اند که از آن برای آبیاری فضای سبز شهرداری استفاده می کند .
ساختمانی را که اینک ایجاد می شود و طراحی می کنیم ، پیش بینی برای 51 میلی متر  نشست در طول عمر سازه است در حالی که اینک این نشست 91 میلی متر برای هر سال می باشد . در دیگر جاهایی که فرونشست زیاد داشتیم با واکاوی که انجام شد به این بر آیند رسیدیم که نزدیک فرو نشست چاه آبی بوده است که آب آن برداشت و پایین رفته است .
ما در این زمینه به مطالعات سنگ بستر پرداختیم . در برخی از مناطق ما تا سیصدمتر زیر زمین سنگ بستر نداریم .نتیجه این که افت آب نگران کننده است و متولی برای برای دارایی آب نداریم .
سال 1361 ما هفت و نیم میلیارد مکعب آب زیر زمین داشتیم. سد زاینده رود در زمان پر بودن یک چهار دهم میلیارد مکعب آب دارد .5 یا 6 برابرسد زاینده رود آب زیر زمینی در سال 1361 داشتیم.این آب در سال 1399 تا 1400به نزدیک به 4 میلیارد مکعب رسیده است. نتیجه اش افزون شدن فرو نشت زمین است .
آب آشامیدنی از سد فراهم می شده است . امسال دوباره فشار از آب خوان است .با بر آور دهایی که شده است تا 9 سال دیگر این آبخوان اگر تغذیه نشود خالی می گردد.افزون بر چاش های اقتصادی و اجتماعی که با این روند با آن رو به رو خواهیم بود در باره سازه های می توان گفت 46 سانتی متر میدان نقش جهان فرونشست خواهد داشت .
براساس بر آور دهای جهانی برای آب ، اینک با حجم آب خوان باقی مانده که چهار و نیم  میلیارد است، چنانچه این آب خوان تخلیه شود 9 میلیارد  دلار  خواهیم داشت . اما نتیجه اش چه خواهد بود شهر دچار مشکل می گردد که برابری می کند با ارزش یک کارخانه صنعتی . پس می بینیم  که زمینه و هشدار جدی است . پس باید دگرگونی نگرش در زمینه تولید انرژی ، کشاورزی و.. داشته باشیم.
سیستم های باز یافت فاضلاب ، تولید برق از انرژِی تجدید پذیرو کشاورزی با روش های نوین می تواند در این بحران راهگشا باشد .باید از گذشته نیز تجربه بگیریم و با محیط زیست هم به گونه مناسب و پایدار رفتار داشته باشیم.
در پایان این نشست به این بر آیند رسید که با نگرش به چگونگی هشدار گونه ای که با خشکی زنده رود با آن روبه رو می باشیم ، به فوریت باید آب در بستر این رودخانه جریان یابد و  این امیدواری ایجاد گردید تا نشست های دیگری در این زمینه برگزار گردد تا در مجال و زمان مناسب به زمینه حقوقی و قانونی پرداخته شود و همچنین راهکارها ی برون رفت از این چگونگی بد و هشدارگونه بررسی گردد. 
 
 

کانون وکلای دادگستری اصفهان