بیانیه کمیسیون حقوق بشر کانون وکلای دادگستری استان اصفهان به مناسبت ۱۴ مرداد روز «حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی»

14 مرداد 1401 ساعت 11:36


با فرا رسیدن 14 مرداد ماه، روزی که در گاهشمار رسمی کشور با عنوان روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی نامگذاری شده است، نگاهی کوتاه به آنچه که مفهوم کرامت انسانی و جایگاه ویژه آن در حقوق بشر دارد و نیز ریشه های مشترک این مفهوم با آنچه که در ادیان از جمله شریعت اسلام در قالب مفهوم کرامت انسانی بر آن تأکید شده است، بی مناسبت نیست.
مفهوم حقوق بشر و تحقق هدف غایی آن یعنی بهره مندی نوع بشر از کرامت انسانی، جز با عدم تبعیض از هر نوع همچون تبعیض جنسیتی، نژادی، دینی، مذهبی، ملیتی و مانند آن قابل تصور و تحقق نخواهد بود و روشن است که حقوق بشر را نمی توان مختص به منافع گروه یا عده ای محدود در قالب یک یا چند دولت یا زبان یا نژاد یا نوعی خاص از عقیده یا دین دانست که در این صورت با تناقضی بزرگ و نقض غرضی آشکار رو به رو خواهیم بود. حقوق بشر آن دسته از حقوق انسانی هستند که بشر را فارغ از هر گونه تمایز و تبعیض و به دور از هر گونه شباهت یا تفاوت، به دلیل بهره مندی از حرمت نفس و کرامت انسانی نوع بشر، شایسته بهره مندی از آن دانسته و برابری و آزادی و سایر حقوق بنیادین بشر را همچون بایسته ای انکار ناپذیر، به عنوان حق ذاتی انسان شناسایی می نماید.
 در مهمترین اسناد بین المللی حقوق بشر از جمله اعلامیه جهانی حقوق بشر و نیز میثاق های بین المللی حقوق مدنی سیاسی و حقوق اقتصادی اجتماعی فرهنگی به کرامت انسانی و حق بهره مندی برابر انسان ها از آن اشاره شده است. در مقدمه و ماده 1 اعلامیه جهانی حقوق بشر، مقدمه و ماده 10 میثاق بین المللی حقوق مدنی سیاسی و مقدمه و ماده 17 میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، کرامت ذاتی انسان و ضرورت احترام به آن صراحتا قید شده است. اما جستجو پیرامون آنچه که انسان را رفته رفته در مسیر رشد و تکامل خود به این نقطه رسانده است، بی تردید ریشه در تاریخ بشر داشته و در این میان سهم بنیاد دین و آموزه های دینی را در تحقق مفهوم کرامت انسانی و ضرورت احترام و رعایت آن را نمی توان نادیده گرفت.
در احکام معتبر شریعت اسلام، سفارش های موکدی بر احترام به کرامت انسان قابل ملاحظه است. در عالی ترین و معتبرترین سند موجود از شریعت اسلامی یعنی قرآن کریم، بارها به صورت مستقیم و غیر مستقیم به این مهم اشاره شده است. از جمله آیه 70 سوره اسراء که در آن کرامت انسانی ریشه الهی دارد و خداوند متعال نوع بشر (بنی آدم) را فارغ از هر گونه تمایز و تبعیض، صاحب آن می داند و حتی این حکم شرعی در مورد مشرکین و کفار و فاسقین هم معتبر بوده و احترام به آن الزامی است (ترجمه المیزان، ج 13، ص 214) و همین مفهوم از آیه 1 سوره نساء نیز قابل برداشت است. همچنین در آیه 13 سوره حجرات پس از اشاره به منشاء مشترک پیدایش نوع بشر، تاکید و تصریح می نماید که تنها و تنها معیار برتری انسان ها در کرامت نزد خداوند بزرگ، برتری در تقوا است و بنابراین هیچ ملاک دیگری نمی تواند دستاویز رفتارهای تبعیض آمیز بشر باشد چون اساسا برتری ذاتی یا حتی اکتسابی در عالم حقیقت میان انسان ها وجود نخواهد داشت و تنها برتری حقیقی ممکن، جایگاه انسان در نزد پروردگار خویش است که با جز با تقوا ارتقاء نمی یابد. در آیه 12 از همین سوره تجسس و نقض حریم خصوصی انسان ها و نیز بدگمانی و بدگویی علیه آنان مورد نکوهش قرار گرفته و عواملی هستند که می توانند انسان را از کرامت انسانی درخور او، دور نمایند. گاه عدم تبعیض بشر در بهره مندی از سعادت ابدی مورد ترسیم شریعت، مورد تاکید قرار گرفته و مانند آیه 97 سوره نخل، نوع بشر فارغ از تفکیک جنسیتی او به زن و مرد و بدون نگاه تبعیض آمیز به جنسی خاص، شایسته عالی ترین مقام الهی دانسته شده است.
بنابراین آنچه که قابل ملاحظه است این است که اهمیت ویژه مفهوم کرامت انسانی نه تنها در اسناد و هنجارهای بین المللی حقوق بشر در قالب یک مفهوم مدرن تعریف شده است، بلکه اهمیت و ضرورت توجه به این مفهوم ریشه ای کهنه تر در تاریخ بشر داشته و دارد و آموزه های دینی از جمله احکام شریعت اسلامی آمده در قرآن کریم نیز به آن پرداخته است. اما آنچه که می تواند کرامت انسانی را از شعاری زیبا و زینتی به یک ضرورت اجتناب ناپذیر برای تحقق حقوق بشر راستین مبدل سازد، چیزی نیست جز الزام دولت ها به رعایت آن و نیز تلاش همه جانبه آنان در راستای احترام هر چه بیشتر مفهوم کرامت انسانی در برخورد با شهروندان که این مهم در اکثر قوانین داخلی دولت ها از جمله در فصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به چشم می خورد. کرامت انسانی بدون برابری در فرصت ها و امکانات بدون هر گونه تبعیض، بدون احترام به آزادی های فردی، بدون بهره مندی شهروندان از حقوق اولیه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی از جمله حق بر سلامت و رفاه اقتصادی و تحقق حق بهره مندی از استاندارد های زندگی، جز رویایی زیبا و آرزویی ابدی معنای دیگری نخواهد داشت.

**کمیسیون حقوق بشر کانون وکلای دادگستری استان اصفهان
 


کد مطلب: 3614

آدرس مطلب: https://isfahanbar.org/vdcf.ydmiw6dvjgiaw.html

کانون وکلای دادگستری اصفهان
  https://isfahanbar.org