مطالبه نحله یکی از حقوق انحصاری بانوان
تاریخ انتشار : يکشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۲ ساعت ۱۲:۱۱
کد مطلب: 331
روزنامه قانون/ «نحله» عنوانی برای نامیدن یکی از حقوق انحصاری بانوان در روابط خانوادگی است. البته مطالبه این حق چندان رایج نیست اما گاهی برخی بانوان برای تامین برخی از حقوق تضییع شده خود در زندگی زناشویی چاره‌ای جز دل‌بستن به درخواست پرداخت «نحله» ندارند. بنابراین بانوان متاهل حق مطالبه نحله از شوهر خود را دارند. اما مهم‌ترین شرط مطالبه نحله این است که امکان گرفتن اجرتالمثل وجود نداشته باشد. زوجه با انجام کارهایی که شرعا و قانونا وظیفه او نیست حق دریافت هزینه آن را پیدا می‌کند این حق در قالب اجرتالمثل مطالبه می‌شود اما اگر امکان مطالبه اجرتالمثل به خاطر فقدان شرایط آن وجود نداشت نوبت به مطالبه نحله می‌رسد.
مفهوم نحله«نِحله» به معني هدیه، آیین، مذهب و عقیده است. بعضی از فقها نحله را همان مهریه می‌دانند و با استناد به آیه چهارم سوره نساء «واتواالنساء صدقاتهن نحله» مهریه را بخششی از سوی مرد برای زن می‌دانند. اما در جامعه امروز ما، نحله در صورتی شرعا و قانونا به زوجه تعلق می‌گیرد که شرایط تعلق اجرتالمثل ایام زوجیت فراهم نباشد.
مرد بايد متقاضي طلاق باشد
نحله به اين شرط پرداخت مي‌شود كه مرد متقاضي طلاق باشد. علاوه بر اين تقاضای مرد نباید ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی باشد. اگر به هر دلیل امکان تعیین اجرت المثل نباشد(مثل این که زن قصد تبرع و فعالیت رایگان داشته) نوبت به نحله می‌رسد و نسبت به تعیین نحله اقدام می‌شود. بنابراین نمی‌توان هم اجرتالمثل گرفت و هم درخواست پرداخت نحله کرد.
مبنای قانونی«قانون حمایت خانواده» آخرین قانونی است که در خصوص روابط خانوادگی به تصویب رسیده است. با وجود اینکه در این قانون به‌صراحت به اجرتالمثل اشاره شده است اما اشاره صریحی به نحله وجود ندارد. اما از این عدم اشاره نباید نتیجه گرفت که نحله از نظام حقوق خانواده ما رخت بربسته است.
ماده۵۸ قانون حمایت خانواده ۱۳۹۲ موادی که به‌وسیله قانون جدید نسخ می‌شوند را مورد اشاره قرار داده است. در بند ۸ ماده ۵۸ از «قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب ۲۱ اسفند ۱۳۷۱» نام برده شده است اما بند (ب) تبصره ۶ آن استثنا شده است. بند (ب) تبصره ۶ ماده واحده این قانون مقرر می‌کند: در غیر مورد بند (الف)، با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کارهایی که زوجه در خانه شوهر انجام داده و وسع مالی زوج، دادگاه مبلغی را از باب بخشش (نحله) برای زوجه تعیین می‌کند. بنابراین اگر چه در قانون جدید حمایت خانواده صحبتی از نحله نشده است اما با تاکید قانون بر اعتبار بند (ب) تبصره ۶ نحله همچنان قابل مطالبه است.
شرایط درخواست نحله۱. عدم امکان مطالبه اجرتالمثل: زمانی تقاضای نحله می‌شود که شرایط پرداخت اجرتالمثل وجود نداشته باشد.
۲.طلاق به تقاضای مرد باشد: اگر زوجه تقاضای طلاق بدهد، نه می‌تواند تقاضای نحله کند و نه تقاضای اجرتالمثل. علاوه بر این زمانی که مرد تقاضای طلاق کرده باشد اما دلیل این تقاضا تخلف زن از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی باشد و این موضوع ثابت شود باز هم برای زن امکان مطالبه اجرتالمثل وجود نخواهد داشت. در مقابل به استناد ماده ۳۳۶ قانون مدنی و تبصره آن حتی در زمان زوجیت هم زن می‌تواند درخواست اجرتالمثل کند. بنابراین زمانی که زن تقاضای طلاق کرده باشد هم به استناد ماده ۳۳۶ قانون مدنی و تبصره آن می‌تواند اجرتالمثل مطالبه کند.
نحوه مطالبه نحلهمعمولا درخواست نحله یا اجرتالمثل به همراه گواهی عدم امکان سازش به دادگاه تقدیم می‌شود. اما رواج این شیوه به این معنی نیست که زوجه نمی‌تواند دادخواست نحله و اجرتالمثل را مستقلا تقدیم دادگاه کند. بنابراین حتما لازم نیست که برای مطالبه چنین حقی درخواست طلاق بدهیم بلکه قبل از طلاق هم مطالبه اجرتالمثل و نحله امکان دارد. مستند این ادعا استفساریه‌ای است که از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام به تاریخ دوم شهریور ۱۳۷۳صادر شده است. در این استفساریه نظر فوق مورد پذیرش واقع شده است. البته حسن اینکه نحله و اجرتالمثل با درخواست طلاق مطالبه شود این است که اگر زوجه قبل از اجرای صیغه طلاق، اجرتالمثل یا نحله مطالبه کند، اجرای صیغه طلاق و ثبت آن در دفتر موکل به پرداخت حقوق زن خواهد بود. با این حال باید پذیرفت که بیشتر بانوان ایرانی معمولا اگر در منزل کمکی به همسران خود کنند به خاطر همکاری در اداره کانون خانواده و بدون چشم‌داشت مالی است. برای همین هم مطالبه نحله و اجرتالمثل چندان رواج ندارد. اما در برخی شرایط همین امتیاز قانونی می‌تواند به زن در جبران خسارات گذشته خود و شروع یک زندگی جدید کمک کند و این مورد زمانی است که مرد با قدرناشناسی زن را بدون پرداخت حقوق مالی وی به‌خصوص مهریه طلاق می‌دهد.
